دسته: ادبیات ایران

در بارۀ شخصیت هایی که بیشتر نام آنها را در شاهنامه خوانده یا شنیده ایم از پهلوانان گرفته تا پادشاهان همواره یک پرسش مطرح است. اینکه اینها واقعیت دارند یا افسانه اند. در پاسخ به این پرسش باید اسطوره شاه-پهلوان را شناخت. ولی پیش از آن کوتاه می توان گفت که کیخسرو آخرین پادشاه دورۀ پهلوانی شاهنامه و از شاهان پیش از دورۀ زرتشت در ایران است. او را پادشاهی مقدس و مینوی می دانند. او که از پدران گشتاسپ …

ایلیاد برای یونانیان باستان و سپس اروپاییان نوعی «انجیل مغرب زمین» شناخته شده است. شاهنامه را نیز ابن اثیر «قرآن القوم» می خواند، و همه می دانند که تا چه اندازه ادامه حیات ایران مدیون اوست. وقتی فردوسی می گفت: عجم زنده کردم بدین پارسی، باید به دو کلمه «عجم و پارسی» توجه خاص کرد. منظور آن است که چون عرب ها با نازش به زبان خود و پیروزی خود، ایرانیان را تحقیر می کردند و آنان را «عجم» می …

یکی از آیین های باستانی و بنام ایران باستان آیین یا جشن تیرگان است. تیر در اوستا “تیشتریَه” Tishtrya، ودر پهلوی “تیشتَر” Tishtar نام ستاره ایست که عرب ها به آن شعرای یمانی می گویند؛ و در زبان های اروپایی “سیروس” Sirius نامیده می شود، و ستارۀ باران است. تیر در اوستا نام یکی از ایزدان، و ایزدِباران یا ترسالی ست. چهاردهمین یشت اوستا “تیر یشت” ویژۀ این ایزدست که در آن شرح پیکار بسیار جالب تیر یا تیشتریه با …

این روزها گفت وگو سر حذف چهار صفر از واحد پول کشورمان یعنی ” ریال ” است، برآن شدم ریشۀ این واژه را بیابم. وقتی خیلی زود با مراجعه به کتاب ارزشمند هرمزد نامۀ استاد ابراهیم پورداود دریافتم این واژه، یعنی ریال ، پارسی نیست؛ شگفت زده شدم. آنچه در این نوشتار بازگو می کنم نتیجۀ مطالعۀ کتاب مزبورست. واژۀ ریال، واژه ای اسپانیایی است که در بیست و هفتم اسفند ماه سال ۱۳۰۸ هجری خورشیدی به جای “قران” به …

کاوه آهنگر افسانه یا واقعیت؟ یکی از پرسش هایی است که برای بسیاری همواره مطرح بوده است. میدانیم یکی ازداستانهای شناخته شدۀ شاهنامه نزد ایرانیان داستان ضحاک، فریدون و کاوۀ اهنگر است که به دست توانای استاد بزرگ پارسی گوی فردوسی پاک زاد از میان داستان های باستان جاودان شده است. داستان کاوۀ آهنگر، حتی بین داستانهای شاهنامۀ فردوسی هم از همه شناخته شده تراست. امروز هر ایرانی حتی اگر شاهنامه و کتاب های تاریخی این سرزمین را نخوانده باشد …

سیاوش و سیاوشگرد (۳)، درباره سوگ سیاوش آیین این سوگواری، پرسیاوشان و…است. این موضوعی است که در سه نوشتار به آن پرداخته ام. داستان سیاوش یکی از پر رمز و رازترین داستانهای شاهنامه است. داستان سیاوش پیچیده و چند رگه است. بر اساس اوستا او شاهزاده ای ایرانی ست که در گرماگرم کارزارهای ایران و توران ناجوانمردانه به دست افراسیاب کشته می شود. شکل نخستین داستان ولی با روایتی از دوران اشکانی پیوند خورده که در میان اقوام دیگر نیز …

پس از ثابت شدن بی گناهی سیاوش در آزمون وَر یا آتش و بخشیده شدن سوداوه به خواهش سیاوش، به کیکاوس خبر رسید که افراسیاب به سوی ایرن لشکر کشیده است. سیاوش فرصت را مغتنم دید و برای رهایی از فضای مسموم کاخ و دور شدن از سوداوه و کیکاوس از شاه اجازه خواست با سپاهی از پهلوانان به جنگ افراسیاب برود. کیکاوس پذیرفت و از رستم خواست در این جنگ کنار سیاوش باشد. سیاوش وجنگ با افراسیاب رستم و …

سیاوش را در آثار کهن پارسی با نامهای کَوی سیاورشن Kavi syavarshan (غرر الاخبار ملوک الفرس)، سیاوَرَشنَ Syavarashna (اوستا) مرکب از دو بخش سیا و اَرَشنَ به معنی دارندۀ اسب گشن سیاه و سیاوُش یا سیاوُخش (پهلوی و پارسی) آمده است. در بارۀ زندگی این اسطورۀ ایرانی روایت ها خیلی به هم نزدیکند. مادر سیاوش بر اساس شاهنامه فردوسی داستان زندگی سیاوش از این قرارست که: روزی گودرز و گیو و طوس سه گرد ایرانی دوران کیکاوس به شکارگاهی نزدیک …

اردیبهشت گان در تعریف جشن اردیبهشت گان یکی از جشن های باستانی ایرانیان و یکی از جشن های دوازده گانۀ سال است که به موجب برخورد روز و ماه آن را جشن می گرفتند. برخورد روز و ماه به این معنی ست که پیش از تقسیم روزهای ماه به هفته، هر روز ماه را به نام یکی از ماههای سال نامگذاری می کردند؛ هرگاه نام ماه و روز یکی می شد، آن روز را جشن می گرفتند. سومین روز هر …