افسانه‌ وانواع آن

افسانه‌‎ و انواع آن موضوعی است که از سده‌ی نوزدهم مورد توجه قرار گرفته است. در اروپا نخست گریم، ویلهلم و یاکوب به شناسایی افسانه پرداختند. در ایران صبحی، قصه گو و افسانه نویس گرانمایه معاصر بیش از هر کسی شناخت افسانه و انواع آن را جدی گرفت و به آن پرداخت. افسانه یک داستان کوتاه درباره یک رویداد فرا طبیعی، خیالی یا واقعیست که از نسلی به نسل دیگر به ارث می رسد. افسانه می تواند شفاهی یا نوشتاری باشد. در تعریفی دیگر از این فرم ادبی گفته می شود: افسانه روایتی سنتی از رخدادیست که امر غیرواقعی را با واقعیت در می آمیزد و محیط آن به اجتماع خاصی مربوط می شود. پیش از این در همین سایت نوشتاری با عنوان افسانه ها چه می گویند؟ از کتاب افسانه و واقعیت میرچا الیاده آورده‌ام. نوشتاری را که می خوانید، با برنام (عنوان) افسانه و انواع آن، به گونه ای تکمیل بحث پیشین و در باره افسانه و انواع آن، از کتاب یادداشت ها و اندیشه ها، از نوشین روان عبدالحسین زرین کوب است. افسانه شناسی و اهمیت آن با مطالعه و پژوهشهایی که در دو سده‌ی اخیر درباره‌ی افسانه‌ و انواع آن در فرهنگهای مختلف جهان و در

ادامه مطلب »
نبرد مردوک و تیامت

نبرد مردوک و تیامت

نبرد مردوک و تیامت بخشی از حماسه آفرینش بابلیست. در این حماسه که آن را با نام انوماالیش می شناسند، مردوک نقش اساس دارد. چرا که اوست که بر تیامت پیروز می شود و کیهان را سازمان می بخشد. این حماسه از آنجا آغاز می شود که نخست فقط اپسو، اقیانوس ازلی و تیامت، دریای آشوبگر، دارای نام (و هستی) بودند. از آمیزش آنها مومو، آشوب امواج، پدید آمد. سپس لحم و لحامو(لهمو و لهامو) آفریده شدند. آنها انشار، جهان آسمانی و کیشار، جهان زمینی و ایزدان دیگر از شمار آنو، اِئا، ایگیگی ها و آنوناکی ها را زادند. با پدید آمدن خدایان آرامش اپسو به هم خورد. بنابراین تصمیم گرفت همه ایزدان را ازبین ببرد. تیامت با او مخالفت کرد. ائا از طرح اپسو آگاه شد. او با کارهای جادویی اپسو و وزیرش مومو را ربود و آنها را از بین برد. مدتی بعد تیامت پشیمان و خشمگین شد. مارهای غول آسا، سگ های ددخو، کژدم-آدم، گردبادهای سهمگین، ماهی-آدم و قوچ ها را آفرید. تیامت کینگو (پسرش) را که به همسری نیز پذیرفته، شهریار همه ایزدان کرده و الواح سرنوشت را به او سپرده بود. ائا از نیت های شوم تیامت آگاه شد و نزد انشار (پدرش) رفت و

ادامه مطلب »
تحلیل انوماالیش یا حماسه آفرینش

تحلیل انوما الیش

تحلیل انوما الیش یا حماسه آفرینش را از دو کتاب ارزشمند اسطوره آفرینش بابلی و فرهنگ اساطیر آشور و بابل می آورم. در آغاز اشاره به این نکته خالی از لطف نیست که انوما الیش کهن ترین اسطوره ی آفرینش و از آن مردمان بابلست. انوما الیش یا حماسه آفرینش چگونگی آغاز آفرینش را براساس اساطیر بابلی روایت می کند. در این اساطیر پیدایش جهان هستی با آفرینش خدایان از دو خدای نخست، یعنی آب شور و تلخ و آب شیرین آغاز می شود. آب شورو تلخ تیامت مادر و آب شیرین اَپسو پدر است. اینها نخستین زوج هستند که از آنها خدایان زاده می شوند. میان خدایان هیاهو برپا می شود آنقدر که پدر و مادر به تنگ می آیند. اپسو می خواهد این هیاهو بنشیند و به آرامش پیشین بازگردند. میان دو خدای نخستین درگیری می افتد. خدای مادر طرف فرزندانش را می گیرد و با کمک پسرش ائا، اپسو را می کشد. اما پس از مدتی از کشتن اپسو پشیمان می شود و هیولاهایی برای نبرد با خدایان می آفریند. او به نبرد با خدایان می رود و به دست مردوک کشته می شود. مردوک او را به دو نیم می کند. از نیمی آسمان و از

ادامه مطلب »
درباره انوماالیش

درباره انوما الیش

درباره انوما الیش Enuma Elish می دانیم این اسطوره شناخته شده ترین اسطوره آفرینش اقوام سامیست. این اسطوره مربوط به دوران پیش از تورات است. هرچند نمی توان آن را یک اسطوره منحصر به فرد دانست ولی میتوان گفت انوما الیش شکل اَکَدی شده ی یک اسطوره بسیار قدیمیِ سومریست. به سخنی میتوان گفت این اسطوره از فرهنگ سومری سرچشمه گرفته و قالب بابلی به خود گرفته است. اقوام سامی درباره انوما الیش یا حماسه آفرینش روایتهای خود را داشته اند. با بررسی این روایتها به این نتیجه می رسیم که در گوشه ی جنوب غربی ایران زمین سه روایت از اسطوره آفرینش وجود داشته است. همه ی این روایت ها در میان اقوام سامی پرورده شده است. از نظر دیرینگی و قدمت انوما الیش با خاستگاه سومری اش از همه کهن ترست. پس از آن حماسه بعل است. حماسه بعل همانطور که می دانید داستان آفرینش اقوام کنعانی ست و همانست که در فنیقیه و آسورستان باستان رواج داشته است. روایت موازی حماسه بعل سفر پیدایش توراتست. سفر پیدایش به اقوام عبرانی مربوط می شود. میدانیم که عبریان و کنعانیان خویشاوندان نزدیکی بودند که فرهنگ، نژاد، زبان و اقلیم مشترک داشتند. اما عبرانیان زیر تأثیر یکتاپرستی باستانی آخناتون مصری،

ادامه مطلب »

اسطوره طوفان

اسطوره طوفان اسطوره ایست که در داستانهای اساطیری بسیاری از کشورها و فرهنگ ها تکرار شده است. اما شاید بتوان گفت شناخته شده ترین آنها اسطوره طوفان بابلی و سومریست. این اقوام در دره دجله و فرات زندگی می کردند. آنها همیشه شاهد سیلهای مصیبت بار فصلی بودند. این سیل های بزرگ و آسیب رسان سرچشمه ی بسیاری از داستانهای اساطیری مانند اسطوره طوفان شده است. پرسشی که اینجا مطرح می شود اینست که اگر وقوع سیلهای خانمان برانداز پایه ی اصلی به وجودآمدن اسطوره ی طوفان بوده است؛ چرا اسطوره طوفان در میان اقوام و ملتهای سرزمین هایی که این سیلها را نداشته اند هم وجود دارد؟ در پاسخ میتوان احتمال داد این اسطوره نیز مانند بسیاری از اساطیر از زادگاه خود سفر کرده است. هرچند ما امروز نمیدانیم چطور و چگونه اما از روی بسیاری از یافته های باستان شناسی میتوان این گمان را داشت. برای نمونه لوحی از خط میخی در مصر پیدا شد که اسطوره اداپا را روایت می کرد. یا هنگامی که مؤسسه شرقی شیکاگو در سالهای ۱۹۲۵-۱۹۳۶ در منطقه مجدو Megiddo در فلسطین شمالی حفاری می کرد، به شهری از دوران مفرغ رسید. تخمین زده شد که این شهر در حدود ۳۰۰۰ سال پیش

ادامه مطلب »
ایناننا کیست

ایناننا کیست؟

ایناننا کیست؟ ایناننا شکل سومری اسطوره ی شناخته شده ی ایشتر یا ایشتار است. در اساطیر سومری دوموزی Dumuzi و ایناننا Inanna یک زوج بودند. ایناننا ملکه یا ایزدبانوی آسمان بود. او را الهه عشق، حس، باروری، زایش و همچنین جنگ می دانند. ایناننا قدرتمندترین ایزدبانوی میانرودان بود. او را نمودگارِ اقتدارِ کاملِ زنانه و دارای قدرت های غریب می دانند. ایناننا در تعیین سرنوشت انسان ها دست داشت. او را بیش از دوهزار سال می پرستیدند. بنابراین دور نیست اگر بگوییم جنبه هایی از شخصیت او در طول این دوهزار سال تغییر کرد. در شهرهای گوناگون منطقه ی میانرودان بخش های گوناگونی از این ایزدبانو را می پرستیدند. در پاسخی کامل تر به این پرسش که ایناننا کیست؟ میتوان گفت ایناننا بانویی نورانی و سرشار از زیبایی، هیبت ناک و توفان برانگیزست. او بعنوان بانوی نور درخشان، معشوق آسمان و زمین است. ایناننا همچنین ایزدبانویی موحش است که اگر اراده کند می تواند گیاهان را نفرین و نابارور کند. او می تواند انسانها را به وحشت بیندازد. در سنگ نگاره ها بیشتر او را همراه با شیر یا سوار بر شیر تصویر کرده اند که نشان دهنده ی برتری او به سلطان جانوران و نماد قدرت اوست. نیز او

ادامه مطلب »
بین النهرین کجاست؟
بین النهرین کجاست؟

بین النهرین کجاست؟

فرزانه کاوه ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ اساطیر اساطیر جهان تاریخ ۰

بین النهرین کجاست؟ این پرسش ممکن است برای جوانان امروز یا کسانی که کمتر با تاریخ و ادبیات منطقه خاورمیانه آشنایی دارند مطرح باشد. اسم فارسی بین النهرین، میان رودان یا بین دورود است. میان رودان یا بین النهرین در واقع فاصله میان دو رود

ادامه مطلب
معرفی کتاب الهه ها
معرفی کتاب الهه ها

معرفی کتاب الهه ها

فرزانه کاوه ۸ شهریور ۱۴۰۱ معرفی کتاب ۲

.معرفی کتاب الهه ها اثر جوزف کمبل را با این نگاه آغاز می کنیم که تفکر زنانه، تفکر مردانه ... شغل زنانه، شغل مردانه ... ورزش زنانه، ورزش مردانه ...آیا تا کنون اندیشیده‌اید چرا چنین تقسیم‌بندی از ابتدای تاریخ وجود داشته است؟ چرا امروزه هم

ادامه مطلب
گاهنبار چیست؟
گاهنبار چیست؟

گاهنبار چیست؟

فرزانه کاوه ۱ شهریور ۱۴۰۱ ادبیات ادبیات ایران اساطیر اساطیر ایران ۰

گاهنبار چیست؟ گاهنبار جشن های موسمی بودند. ایرانیان باستان باورداشتند یزدان، تمام هستی را در طول یک سال آفرید. پس هرسال را به ۶ بخش دوماهه تقسیم کردند. در پایان هر دوماه جشنی برگزار می کردند که آن را گاهنبار یا گاهانبار می گفتند. آنها

ادامه مطلب
ضحاک کیست؟
ضحاک کیست؟

ضحاک کیست؟

فرزانه کاوه ۲۱ تیر ۱۴۰۱ اساطیر اساطیر ایران ۰

ضحاک کیست؟ هر ایرانی درپاسخ به این پرسش می گوید: ضحاک مردی ستمگرست که دو مار بردوشهای او رسته بود. خوراک مارها مغز جوانان بود. او جوانان بسیاری را کشت تا مغزشان خوراک مارها باشد. او بر جمشید شورید. جمشید فراری شد. ضحاک بر تخت

ادامه مطلب
تاریخچه تقویم ایرانی
تاریخچه تقویم ایرانی

تاریخچه تقویم ایرانی

فرزانه کاوه ۱ تیر ۱۴۰۱ ادبیات ادبیات ایران تاریخ تاریخ ایران ۰

تاریخچه تقویم ایرانی را از زمانی که آریایی ها هنوز ساکن سرزمینهای سرد شمالی بودند تا مهاجرت آنها به سرزمین های جنوبی و آشنایی آنها با تمدن های دیگر باید بررسی کرد. در آغاز آریایی های ایرانی بخاطر اینکه در نواحی سردسیر با شب های

ادامه مطلب
آیا زاگرس همان دیونیزوس است؟
آیا زاگرس همان دیونیزوس است؟

آیا زاگرس همان دیونیزوس است؟

فرزانه کاوه ۱ خرداد ۱۴۰۱ اساطیر اساطیر یونان ۰

آیا زاگرس همان دیونیزوس است؟ در پاسخ به این پرسش اسطوره شناسان نظرهای مختلفی دارند. برخی زاگرس و دیونیزوس را دو ایزد جدا می دانند که با گذشت زمان یکی دانسته شده اند. آنها بر این باورند که اسطوره هایی درباره ی زاگرس وجود داشته

ادامه مطلب
کتاب شاه نامه خوانی
کتاب شاه نامه خوانی

کتاب شاه نامه خوانی

فرزانه کاوه ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ معرفی کتاب ۲

کتاب شاه نامه خوانی اثر ارزشمند آقای بهمن حمیدی است که انتشارات نشر گستر آن به به چاپ رسانده است. کتاب شاه نامه خوانی کمک می کند که یکی از فرازهای شاهنامه، یعنی داستان رستم و اسفندیار را بهتر بخوانیم. در بخشی از این کتاب

ادامه مطلب
قدیمی ترین چیستان زبان فارسی
قدیمی ترین چیستان زبان فارسی

قدیمی ترین چیستان زبان فارسی

فرزانه کاوه ۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ اساطیر اساطیر ایران افسانه و اسطوره ۱۰

قدیمی ترین چیستان زبان فارسی، افسانه یوشت فریان است. این افسانه در زمان ساسانیان و به زبان فارسی میانه یا پهلوی نوشته شده است. داستان قدیمی ترین چیستان زبان فارسی از آنجا آغاز می شود که جادوگری به نام اَختِ جادو در طمع چپاول شهر

ادامه مطلب

طراحی و اجرا: کاویان مشایخی